Pakhuis Afrika

PAKHUIS AFRIKA maakt deel uit van het compartiment pakhuizen aan de Oostelijke Handelskade te Amsterdam. Het ligt tussen twee andere monumentale pakhuizen: pakhuis Amsterdam en pakhuis De Zwijger.

Project Pakhuis Afrika, Rijksmonument 523314
Programma kantoren, bedrijfsruimtes, atrium, publieke doorgang, entreehal woningen, woningbergingen, opslag
Opdrachtgever Oosterveem bv., Amsterdam Heijmans Vastgoed
Ontwerp status opgeleverd 2008
Projectteam Mechiel den Dolder, Hélène Houben, Andries Laane, Henk Marsman, Rienk Smulders, Peter Tuin
Bouwkosten € 6.800.000,- excl. btw
Bouwfysica Peutz, Zoetermeer
Constructie DHV, Zaandam
Aannemer Heijmans Bouw bv., Schiphol

Toelichting

Pakhuis Afrika maakt deel uit van het compartiment “Pakhuizen” aan de Oostelijke Handelskade te Amsterdam. Het ligt tussen twee andere monumentale pakhuizen, pakhuis Azië (nu “Amsterdam” geheten) en pakhuis De Zwijger aan het IJ. Het compartiment bestaat naast deze pakhuizen uit 4 gebouwen op een tweelaagse parkeergarage. Op de parkeergarage ligt een gemeenschappelijk dek van waaruit alle gebouwen ontsloten worden.

Boven pakhuis Afrika komt een nieuw woongebouw van 4 lagen. Dit bouwdeel is boven het dak van Afrika verbonden met een woontoren die ten zuiden van het pakhuis aan de Oostelijke Handelskade wordt gebouwd. De tussenruimte tussen Afrika en de woningbouw blijft open.

Dwars door het pakhuis Afrika wordt een publieke doorgang gemaakt van het dek naar de verlaagde kade. Boven deze doorgang ligt centraal in het pakhuis over de volledige hoogte een atrium met een daklicht met daarin de liftschachten.Via de publieke doorgang kun je vanaf het dek de kade en het IJ zien en diagonaal door het atrium de lucht. Deze doorgang maakt een nu verborgen “schat” voor het publiek beleefbaar. De glazen puien rond het atrium bieden een spectaculair zicht over meerdere verdiepingen op de eerste betonconstructie met paddenstoelkolommen in Nederland.

˅ Meer

Aan weerszijde van de publieke doorgang staan twee liftschachten: één voor de kantoren in Afrika en één voor de woningbouw erboven. De liftlobby’s zijn vanuit de doorgang bereikbaar. Publieke ruimtes op begane grond. De ruimtes met een publieke of commerciële functie op de begane grond van Afrika worden rechtstreeks van buiten ontsloten vanaf het dek op de parkeergarage. Aan de IJ-zijde ligt een laad- en losbordes tegen de gevels van de pakhuizen Azie en Afrika. Omdat de kade onder de brug naar het Java-eiland door moest is de kade achter het oostelijk deel van Afrika verlaagd tot bijna het niveau van de kelder. Daardoor is er ruimte ontstaan voor een commerciële functie in dit deel van de kelder die direct vanuit de kade onder het laad- en losbordes door ontsloten wordt. De kade krijgt daardoor een levendiger gevel. In de westelijke helft van de kelder bevinden zich de bergingen van de woningen die boven Afrika gebouwd worden. In dit deel van de kelder liggen ook een containerruimte voor de bedrijven en verhuurbare opslagruimtes.

INTERIEUR

De verdiepingen van Afrika zijn zo open mogelijk ingericht. Open kantoortuinen doen het meest recht aan de uitgestrekte paddenstoelenvloeren en aan het oorspronkelijk karakter van het pakhuis: een havenpakhuis voor de grote zeevaart.De kolomkoppen en betonnen vloeren gestort op een uit planken opgebouwde bekisting blijven maximaal in het zicht.De vluchtwegen lopen via twee trappenhuizen aan de kop van het gebouw. Deze vluchtwegen  worden ook gebruikt door de woningbouw erboven. Binnen deze opzet is het atrium zelf geen vluchtweg. Daardoor kunnen open trappen in het atrium gehangen worden als verbinding tussen de kantoorverdiepingen. Dit levert een levendig beeld op in de publieke onderdoorgang.

GEVELS

Pakhuis Afrika staat sinds eind 2001 geregistreerd als een rijksmonument. Het oude gevelbeeld van Afrika  – metselwerk invulling in een raster van betonnen balken en kolommen – blijft na de restauratie behouden. Alleen op de begane grond in de zuidgevel (spoorzijde) wordt het metselwerk inclusief de deuren vervangen door puien. Deze ingreep maakt een publieke functie op de b.g. mogelijk en versterkt het beeld van een doos op een onderbouw met plastische kolommen.

Op de verdiepingen in de zuidgevel worden de deuren vervangen door diepliggende glasdeuren. Extra raamopeningen in het metselwerk zijn hier nodig voor aanvullende daglichttoetreding. Dit zijn steeds 2 raamopeningen per travee. Ter plekke van een voormalige uitbouw voor laad- en loswerk komen verdiepingshoge puien. Voor de nieuwe ramen worden structureel beglaasde kozijnen gebruikt. Hierbij wordt het glas op het kozijn gelijmd: het glas ligt als het ware kozijnloos in het metselwerk, precies in het vlak van de buitengevel.

Ook aan de noordgevel (kadezijde) worden de bestaande laad- en losdeuren vervangen door diep in de gevel liggende glasdeuren. De houten laad- en loskleppen aan de gevel blijven behouden, deels in opgehaalde stand – als borstwering -, deels neergelaten. Bij neergelaten kleppen heb je prachtig uitzicht over het IJ. Als de kleppen neergelaten zijn worden de deuren geblokkeerd, zodat geen hekken nodig zijn. Door deze opzet blijft de historische plastiek van het oude pakhuis – een grote dichte doos met spaarzame openingen – ook leesbaar na de toevoeging van veel glas in de gevels.

De grote sheddaken op het dak van Afrika aan de kadezijde worden gerestaureerd. De sheddaken aan de zuidzijde worden vervangen door nieuwe glazen daklichten in dezelfde vorm. In de open tussenruimte tussen Afrika en de woningbouw zie je de transparante glazen trappenhuizen en liftschachten van de woningbouw. De betonnen letterbalk op het dak wordt gerestaureerd.

˄ Minder

Locatie

Links

De woningbouw bovenop het pakhuis is een ontwerp van KCAP
De site van de gemeente Amsterdam over dit gebied www.ijoevers.nl, met hier het pakhuis
Site van het bureau Monumenten & Archeologie: het pakhuis als monument
Een site over het Oostelijke Havengebied www.oostelijkhavengebied.nl, met hier de Oostelijke Handelskade en pakhuis Afrika
Een interview op Architectuur Amsterdam met Andries Laane

Vergelijkbare projecten

Wilt u een reactie plaatsen?

Geef een reactie